Τι θ’ απογίνει η σελανίκ, δεν είναι άλλο ερώτημα απ’ το τι θ’ απογίνουμε εμείς
Η πολιτική οικονομία του αρχαιολατρικού τουρισμού επελαύνει, και καθόλου μακριά δεν μπορεί να πάει δίχως τη συνοδεία της αγοράς κατοικίας και των αστικών αναπλάσεων.
Η πόλη είναι αποβιομηχανοποιημένη. Η πόλη είναι η νέα βιομηχανία. Η πόλη θα προσελκύσει το κεφάλαιο. Στην ελλαδίτσα, το χρήμα είναι για το realestate, κυμαίνεται γύρω απ’ τον τουρισμό. Είναι τουριστικό κεφάλαιο.
Οι επενδυτές τα θέλουν μοστραρισμένα, αναπλασμένα, ασφαλή. Ειδάλλως πώς να ρίξουν τα λεφτά; Αλλά πού θα τα ρίξουν; Για τι;
Πού πάει η σελανίκ, κι οι ψυχές μας μες σ’ αυτή, είναι η συνάρτηση του ποιοί θα κάνουν κουμάντο στη πόλη, και, συγκεκριμένα πώς θα αξιοποιήσουν τις νέες μεθόδους και εργαλεία κυκλοφορίας και συσσώρευσης σάκων επί σάκων χρημάτων – ή και, βέβαια, ιντερνετικού χρήματος…
Ζήτω ο τουρισμός, ζήτω η πόλη-σκηνικό! Ασφαλώς και θα φύγουμε! Πρέπει να ’ρθει το ευρώ!
Μαντέψτε: ολάκερα αποβιομηχανοποιημένος ο αστικός ιστός της σελανίκ, διψά για ζεσταμένο κεφάλαιο, κι όλη η κατεύθυνσή του είναι τα ίδια τα κομμάτια που συναπαρτίζουν την πόλη. Ελεύθεροι χώροι (τα φιλέτα), διαμερίσματα (άδεια και αδειασμένα) παλιά λαϊκά σπίτια που δεν έχουν κατηγοριοποιηθεί και προστατευθεί ως διατηρητέα, εκτός συγκροτημάτων πολυκατοικιών, οι συγκοινωνίες, οι δημοσιές, ολάκερη η ατμόσφαιρα μιας γειτονιάς, η γραφικότητά της κι η επιβιώσα ομορφιά της… και ας επιμείνουμε σ’ αυτό, τα κουφάρια των πάλαι ποτέ εργοστασιακών συμπλεγμάτων – όλα τούτα εναπόκεινται σε αξιοποίηση, ή, αλλιώς προς κεφαλαιακές απαλλοτριώσεις και σχετικές μεταλλάξεις.
Ναι, την ξέρουμε την αξιοποίηση, και βεβαίως δεν μπορούμε να λησμονούμε τι συνεπάγεται. Μια Mundo Nuevo πλάι στη βιομηχανία του πανωλεθρικού χριστουγεννιάτικου τουρισμού; Πλάι στην αναβαθμιζόμενη περιοχή γύρω απ’ τη ρωμαϊκή, εν όψει, μάλιστα, επερχόμενης συγκοινωνίας μετρό, όπως και εν μέσω μεταπανδημικής ανάκαμψης της αγοράς κατοικίας (και) λόγω goldenvisa; Οι εξωτερικές συνθήκες συσφίγγουν… Και δεν ήταν λιγότερο σφιγμένες στην «παράδοση του κτιρίου πίσω στη κοινωνία» όσον αφορά την ιστορία της γειτονικής TerraIncognita.
Στη σελανίκ, ισραηλινά και τουρκικά κεφάλαια εισρέουν ορμητικά στην αγορά στέγης, κι εδώ δεν πρέπει να παραβλέπουμε τη σημασία που φέρει για αμφότερες τις προελεύσεις η πόλη. Τόσο για τον εβραϊκό κόσμο, όσο για τον τουρκικό, η σελανίκ φέρει συναισθηματική και ιστορικοπολιτική σημασία. Ο Μπουτάρης κατά τη δημαρχία του επέλεξε να κεφαλαιοποιήσει την ιστορικοπολιτική και πολιτισμική διασύνδεση των εβραίων με τη πόλη – δηλαδή, να την ενσωματώσει αξιοποιώντας την ως τουριστικό κεφάλαιο. Όσο για τη τουρκική πλευρά, η ελληνική διπλωματία αποπειράθηκε να φιλοξενήσει τις διμερείς συνομιλίες στην σαλόνικα, προκειμένου να προσδώσει καλόβουλο κλίμα στις δύσκολες περί εθνικοκυριαρχίας διαπραγματεύσεις…
Βέβαια λίγες μέρες πριν την άφιξη Ερντογάν οι αθηναίοι συνειδητοποίησαν ότι στη συμπρωτεύουσα ελλείπουν οι υποδομές που θα στήριζαν μια τέτοια πολιτική διαδικασία – τι ντροπή.
Νά που η πρωτεύουσα μας προσφέρει αντιπαραδείγματα, πρότυπα διαχείρισης γειτονιών, δηλαδή, από το τουριστικό κεφάλαιο – εργολαβίες, αρχιτέκτονες, μαγαζάτορες, ξενοδόχοι, μικροϊδιοκτήτες που την είδαν λόρδοι, ή που αδιάφορα παρέδωσαν τα διαμερίσματά τους σε μεγάλες εταιρείες αξιοποίησης: Το Κουκάκι, το hub του χιπστερικού τουρισμού, η (ανα)διάπλαση κατ’ εικόνα και κατ’ ομοίωσίν του, δε χωρά καταλήψεις.
Τι κι αν αφήναμε το πεδίο ελεύθερο; Θα επιστρέφαμε αργότερα ως περαστικοί και θ’ ανατριχιάζαμε από την αποξενωτική διαμόρφωση επιθετικού «καταναλωτικού περιβάλλοντος».
Όλα είναι προς πώληση – μια φράση κυριολεκτική.
Η επικράτηση του θεάματος, του σοσιαλμιντιακού βλέμματος καθιστά ευκολότερη την πώληση των «άυλων πτυχών», όπως η επιφαινόμενη «ατμόσφαιρα», ο χαρακτήρας πτυχών της πόλης, η γειτονιά…
Ας γυρίσουμε στη σαλόνικα, κι ας κατευθυνθούμε λίγο πιο πάνω, προς άνω πόλη, κι ας προσπαθήσουμε ν’ αποδεχθούμε πως ένα κείμενο σαν κι αυτό είναι δύσκολο να ακολουθεί γραμμική αφήγηση. Δείτε τι έλεγε πέρσι ο ίδιος ο πρώην αντιδήμαρχος τεχνικών έργων και βιώσιμης κινητικότητας Εφραίμ Κυριζίδης:
«Στόχος μας είναι η βελτίωση του επιπέδου ζωής των κατοίκων αλλά και η αναβάθμιση της εικόνας σε μια περιοχή όπως η Άνω Πόλη, που προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών». Το άρθρο συνεχίζει συνοψίζοντας:
«Στο πλαίσιο του έργου προγραμματίζονται ολικές αναπλάσεις των κυβολιθικών οδοστρωμάτων σε έντεκα δρόμους: 1. Αθηνάς, 2. Άθωνος, 3. Αλεξ. Παπαδοπούλου, 4. Δώρου, 5. Ελευσίνος, 6. Ευριπίδου, 7. Θεοφίλου, 8. Κλειούς, 9. Μπουμπουλίνας, 10. Παλληκαρίδη και 11. Βύζαντος.»
Ο νέος δήμαρχος, Αγγελούδης, προτεραιοποιεί, για «προσωπικούς λόγους» μάλιστα, την «ολική ανάπλαση της άνω πόλης»…
Πλάι σ’ αυτές τις εξελίξεις, έχουμε εκείνες στο παραλιακό μέτωπο, κάτω απ’ τη τσιμισκή, κατά τη δυτική είσοδο της πόλης: το εργοστάσιο φιξ.
Ήρθαν με σχέδιο. 400 εκ ευρώ για την βιοκλιματική εγκατάσταση κτιριακών δομών, πάσης φύσεως, εργασιακών, γραφειακών, ξενοδοχειακών, βεβαίως εστίαση, αθλητικών και οτιδήποτε άλλο φανταστούν. Εδώ η προσοδοφόρα αξιοποίηση εκ μέρους των επενδυτών, συνεπαίρνει, κυριολεκτικώς, και την επιχειρηματικότητα πέριξ του νέου φίξ. Η αισθητική διαδραματίζει μείζων ρόλο.Γράφει, λοιπόν, η ίδια η DIMAND:
«Ένας νέος πολεοδομικός διάλογος θα ανοίξει ανάμεσα στα παλιά και τα καινούργια κτίρια. Το τούβλο θα εξακολουθήσει να αποτελεί το συνδετικό στοιχείο της ανάπλασης στις όψεις των κτιρίων, ενώ στο ισόγειο θα υπάρχει μια σειρά από καμάρες. Σε λίγα χρόνια, ο επισκέπτης θα βλέπει ξανά το ΦΙΞ και θα αισθάνεται σαν να κρατά στα χέρια του μια φωτογραφία του παρελθόντος.»
Προφανώς, τούτη η «φωτογραφία του παρελθόντος» δεν μπορεί να καταστρέφεται από παλιά μικρομάγαζα στα όρια του κλεισίματος, από στέκια, λεγόμενα περιθωριακά στοιχεία – και πόσω μάλλον καταλήψεις.
Κάποιοι έξυπνοι μιλούν για συμμετοχικό αστικό σχεδιασμό… Δείτε, αντίθετα, πώς παίζουν μόνοι τους οι άρχοντες του realestate.
Τι μας δείχνει η μακέτα; Ακριβώς τούτη την γύρω-γύρω ευθυγράμμιση, για την οποία κάνουμε λόγο. Η φωτογραφία του «ιδιαίτερου παρελθόντος» και τα συστατικά της. Πυρήνας της ευθυγράμμισης, η εκπέμπουσα νορμοκανικότητα του αναπλασμένου και αναγεννημένου βιομηχανικού κουφαριού: οι ήρεμες βόλτες, το καλό εργασιακό κλίμα, ο ηλιοχτυπημένος καφεπότης – το ελκυστικό περιβάλλον. Περήφανα μέλη της «κοινωνίας των πολιτών» θα καταφτάνουν για να βολτάρουν αγέρωχα, ρίχνοντας βλέμματα ικανοποίησης προς το πραγματοποιημένο κεφάλαιο.
Η νέα «επένδυση» πραγματοποιείται πάνω σ’ ένα πτώμα, με τη μορφή της παράδοξης «οικονομίας των υπηρεσιών». Αναμφίβολα, οι ανώτεροι έχουν φροντίσει και για τον κατευνασμό των πολιτών. Δείτε εδώ πώς αποπειρώνται να χαλαρώσουν τα ένστικτα που υποδεικνύουν το προφανές, το «μας πήραν τον χώρο»:
Γράφουν οι επενδυτές: «Σε λίγα χρόνια, ο επισκέπτης θα βλέπει ξανά το ΦΙΞ και θα αισθάνεται σαν να κρατά στα χέρια του μια φωτογραφία του παρελθόντος. Συγχρόνως, μια μεγάλη πλατεία μεικτών χρήσεων θα ξεπροβάλλει στην είσοδο και θα λειτουργεί ως ένα πεδίο εμπειριών, ως ένας δημόσιος αστικός χώρος που θα συμβάλει στην κοινωνική γεωγραφία της δυτικής συνοικίας.»
Έτσι, το προφανές, η δημιουργία δηλαδή, ενός asset που κατέχει μια χούφτα ατόμων, που μόνο εκείνη μπορεί ουσιαστικά να εκμεταλλευθεί και να απομυζήσει, αφού είναι ιδιοκτησία της και όχι κοινό, καθίσταται λιγότερο μη-θεμιτό, λόγω της παροχής χώρων δημόσιας, ή υποτιθέμενης κοινής χρήσης ως πεδίο εμπειριών…
Βέβαια οι εμπειρίες σου θα έχουν εύρος ώς εκεί που επιτρέπει το μάτι που κοιτά μέσα από τις κάμερες… Δε μπορεί η «δυτική συνοικία» νά ‘ρθει το hub μας, πρέπει η «δυτική συνοικία» ν’ αρχίζει να γίνεται σαν εμάς.
Αν μη τι άλλο, το hub που στοχεύουν να δομήσουν θα εσωκλείει την εργασία εκατό με διακοσίων ατόμων. 400 εκατ, για 200 θέσεις – όχι δεν μας φαίνεται καθόλου κίνηση-ξεκάρφωμα…
Αλλά δεν χρειάζεται ενδελεχής ανάλυση. Τα περιγράφουν και από μόνοι τους οι επενδυτές, θυμίζοντάς μας τις επιθέσεις ενάντια στη ΒΙΟΜΕ – κι αυτή μια κοιτίδα ζωής μ’ εργασία χωρίς αφέντες, πού ‘χε την αλλόκοτη ατυχία να δρα ανάμεσα στα κουφάρια-επενδυτικά πεδία του νέου κεφαλαίου, τα κτιριακά αποθέματα σβησμένων βιομηχανιών:
«Έχουμε επιλέξει, στρατηγικά, να μην προσθέτουμε νέα δόμηση στις πόλεις μας, όσο αυτό είναι δυνατό, κάτι που πετυχαίνουμε με τις αστικές αναπλάσεις. Επικεντρωνόμαστε στην αναγέννηση παλιών βιομηχανικών κτιρίων που επί δεκαετίες ήταν κενά και με αυτόν τον τρόπο τα εντάσσουμε ξανά στη λειτουργία της πόλης, αναβαθμίζοντας ολόκληρες γειτονιές. Επενδύουμε συστηματικά στην επανάχρηση κτιρίων σε κεντρικές περιοχές της Ελλάδας, συμβάλλοντας στην αναγέννηση και οικονομική επαναδραστηριοποίηση της τοπικής αγοράς.
Ξεκινώντας με τις πρώην εγκαταστάσεις της καπνοβιομηχανίας “Παπαστράτος” στον Πειραιά, συνεχίζουμε, μεταξύ άλλων, με τον Πύργο του Πειραιά και, πέριξ της πλατείας Ομονοίας, με το κτίριο που στέγαζε το πρώην πολυκατάστημα Μινιόν. Επόμενος σταθμός είναι η Θεσσαλονίκη και το ιστορικό ακίνητο της ζυθοποιίας ΦΙΞ», υποστηρίζει o διευθύνων σύμβουλος της DIMAND, Δημήτρης Ανδριόπουλος.
***
Ποια είναι η μαγεία του realestate; Πως η αξία του μπορεί κατά πολύ να ξεπερνά το κόστος κατασκευής. Το ξεπέρασμα δεν είναι στιγμιαίο. Είναι κυμαινόμενο. Κι όταν μια πόλη είναι hot, τότε μπορεί να είναι και κλιμακούμενο. Όσο ο περίγυρος αλλάζει, μέσα από αναπλάσεις, έργα υποδομής, όπως το μετρό, ή τα μουσεία, ή τα εργασιακά-καταναλωτικά hubs, τότε η τιμή αυξάνεται, παρότι το κτίριο παλαιώνει. Μπορείς να αρπάξεις λεφτά – το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να το ρίξεις στην αγορά.
Και κάτι συγκαιρινό: τα ιδιωτικά ΑΕΙ, που ολάκερος ο κόσμος αναμένει με τα σάλια του να τρέχουν, πρόκειται να στεγαστούν και να λειτουργήσουν σε ακίνητα της DIMAND. Μας θυμίζει τα νταλαβέρια με τα CVC funds, τα επενδυτικά κεφάλαια που φτιάχνουν ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στη Κύπρο, και που τώρα θέλουν νά ‘ρθουν εδώ… Η ίδια η εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίου στην οποίαν η Σοφία Μητσοτάκη, κόρη του πρωθυπουργού, έκανε τα πρώτα βήματα της καριέρας της.
***
Οι τοπικοί δημοσιογράφοι, γράφουν: «Σύμφωνα με την μέτρηση της Parallaxi στο Καπάνι αυτή τη στιγμή υπάρχουν 38 κλειστά καταστήματα. Όπως εξηγεί επιχειρηματίας της περιοχής τα περισσότερα έκλεισαν την περίοδο του covid, ενώ το 20-25% έκλεισε λόγω εξώσεων».
Εδώ έχουμε μια κλασική περίπτωση διαδεχόμενων κινήσεων μεταλλαγής της αστικής οντολογίας. Μεσούσης κρίσης, η γη υποτιμάται, οι επιχειρήσεις δεν τα πάνε καλά, και ακόμη και τα ίδια τα δημόσια έργα ανάπλασης ή αναγέννησης συντελούν στην ίδια αυτή υποτίμηση. Θυμίζει τη καπιταλιστική πρακτική της «δημιουργικής καταστροφής». Μετά τον κύκλο απογύμνωσης και υποτίμησης, επέρχεται η αλλαγή χεριών. Ένα νέο boom τη σηματοδοτεί, και αυτή τη φορά δε μπορεί να αποτύχει. Η επιτυχία του ορίζει το ποιοι θα έρχονται στο Καπάνι, και ποιοι όχι. Ποιοι θα κάνουν κουμάντο, ποιους θα καλούν. Ποια θα είναι η χρήση του; Θα συναποτελεί μια ψηφίδα στο μεγάλο ψηφιδωτό της πόλης-μέσο παραγωγής – και συνάμα της πόλης-πεδίο υφαρπαγής, απόσπασης (υπερ)αξίας, τουριστικόπαρκου.’
Πιο πάνω, η ανακαινισμένη «αγορά μοδιάνο». Δείτε, για άλλη μια φορά, τι γράφουν, παραδοξολογώντας οικτρά: «Στη νέα της εποχή, η Αγορά Μοδιάνο παραπέμπει στο όνειρό του Anthony Bourdain, ενός foodhall δηλαδή που συγκεντρώνει τα καλύτερα προϊόντα και φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά». Αμέσως προηγουμένως, το αφιέρωμα τονίζει πως «75 μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, 300 νέες θέσεις εργασίας και εκατομμύρια κόσμου θα φέρουν τεράστια άμεσα και έμμεσα οικονομικά και όχι μόνο οφέλη. Η ιδιωτική πρωτοβουλία του Ομίλου Φάις να πιστέψει σε ένα όνειρο, να αναλάβει το ρίσκο της επένδυσης, θα φέρει μετά από έξι έτη τα αποτελέσματά της».
Ας αναρωτηθούμε: μα πώς είναι δυνατό να φέρνεις πιο κοντά τους ανθρώπους, μέσα από τα δικά σου ρίσκα, μέσα από τις λουξ συνταγές σου, το πασαρυσμένο design– δυσνόητο ίσως, μα απ’ την άλλην θεαματικό; Θα φέρουμε πιο κοντά τους ανθρώπους… παρότι οι σχέσεις τους διαμεσολαβούνται όχι μόνο από το μαρξικό εμπόρευμα, αλλά και από το ντεμπορικό θέαμα και τον τουρίστα-εμπόρευμα.
ΚΚΟΚ
